Bij verschillende klanten ben ik momenteel bezig om een veranderopgave of een veranderidee te vertalen naar een ‘ontwerp’. Dit geldt bijvoorbeeld voor een inrichtingsvraagstuk, maar ook voor het bouwen aan een visie op leiderschap en een leiderschapsprogramma. In het ontwerp komen de inhoud van de verandering en een werkzame aanpak als het goed is op een congruente manier samen.
Het gaat bij het maken van een ontwerp om het begrijpen van het bestaande en het redeneren vanuit behoefte om van daaruit alternatieven te ontwikkelen. Het maken van het ontwerp is in mijn ogen in de kern een interactief proces van betekenisgeving, waarin betrokken spelers zo veel mogelijk meedoen. De spelers komen daarbij als het ware in de rol van 'architect' in het ontwerp proces. Het zorgvuldig delen van gedachten en concepten wordt daarmee een belangrijk onderdeel van dit proces. Dat lijkt allemaal wat omslachtig, maar daarin zit nu juist de kracht. Het is gemakkelijker om de kern van de verandering met elkaar te pakken te krijgen, daarin snel meer diepgang te maken en tegelijkertijd te werken aan commitment en gedeelde besluitvorming rondom het ontwerp.
Het is wel belangrijk om te onderkennen dat spelers in een ontwerpproces nooit belangeloos zijn. Het met elkaar expliciet maken van verschillende invalshoeken van de verschillende spelers vraagt daarom om zorgvuldige afwegingen. Hoe je met elkaar kunt overbrengen wat je nu precies bedoelt en ook waar precies je belang zit. Aandacht voor verhalen en voor het verbeelden van dromen kan bijvoorbeeld helpen om bij ‘de bedoeling’ te blijven en krachtig te verwoorden waar het je nu echt om gaat. En het komt er ook op aan om niet te snel op zoek gaan naar de grootste gemene deler in opvattingen. Juist het opzoeken van verschillen in opvattingen is interessant. Dit geeft juist ruimte, nieuwe invalshoeken en verdieping. Deep Democracy biedt prachtige vormen en inzichten in het delen van opvattingen en het gezamenlijk nemen van besluiten. Ook Design Thinking biedt nieuwe inzichten en handzame instrumenten om vorm te geven aan een ontwerp.
Aan de veranderaar de uitdaging om in het ontwerpproces vooral veel ‘lastige vragen’ te stellen, zoals: Waarom zouden we dit willen? Voor welk probleem biedt dit voor jullie een oplossing? Wat merkt de klant hier nou van? Welke principes zijn hierbij belangrijk? In hoeverre sluit de vorm aan bij jullie visie (op zorg of onderwijs)? En in hoeverre past de werkwijze bij ‘jullie manieren’?
Besluiten zullen altijd moeten worden genomen en niet alle belangen zullen kunnen worden gediend, maar dit zal makkelijker gaan, wanneer een ontwerp in co-creatie is ontstaan en waarbij belangrijke spelers mede-architect zijn geweest.
Je zou wat mij betreft zomaar kunnen zeggen dat ‘veranderen begint met een goed ontwerp’… Mits je daar maar een paar stevige kanttekeningen bij plaatst, zoals:
Het gaat bij het maken van een ontwerp om het begrijpen van het bestaande en het redeneren vanuit behoefte om van daaruit alternatieven te ontwikkelen. Het maken van het ontwerp is in mijn ogen in de kern een interactief proces van betekenisgeving, waarin betrokken spelers zo veel mogelijk meedoen. De spelers komen daarbij als het ware in de rol van 'architect' in het ontwerp proces. Het zorgvuldig delen van gedachten en concepten wordt daarmee een belangrijk onderdeel van dit proces. Dat lijkt allemaal wat omslachtig, maar daarin zit nu juist de kracht. Het is gemakkelijker om de kern van de verandering met elkaar te pakken te krijgen, daarin snel meer diepgang te maken en tegelijkertijd te werken aan commitment en gedeelde besluitvorming rondom het ontwerp.
Het is wel belangrijk om te onderkennen dat spelers in een ontwerpproces nooit belangeloos zijn. Het met elkaar expliciet maken van verschillende invalshoeken van de verschillende spelers vraagt daarom om zorgvuldige afwegingen. Hoe je met elkaar kunt overbrengen wat je nu precies bedoelt en ook waar precies je belang zit. Aandacht voor verhalen en voor het verbeelden van dromen kan bijvoorbeeld helpen om bij ‘de bedoeling’ te blijven en krachtig te verwoorden waar het je nu echt om gaat. En het komt er ook op aan om niet te snel op zoek gaan naar de grootste gemene deler in opvattingen. Juist het opzoeken van verschillen in opvattingen is interessant. Dit geeft juist ruimte, nieuwe invalshoeken en verdieping. Deep Democracy biedt prachtige vormen en inzichten in het delen van opvattingen en het gezamenlijk nemen van besluiten. Ook Design Thinking biedt nieuwe inzichten en handzame instrumenten om vorm te geven aan een ontwerp.
Aan de veranderaar de uitdaging om in het ontwerpproces vooral veel ‘lastige vragen’ te stellen, zoals: Waarom zouden we dit willen? Voor welk probleem biedt dit voor jullie een oplossing? Wat merkt de klant hier nou van? Welke principes zijn hierbij belangrijk? In hoeverre sluit de vorm aan bij jullie visie (op zorg of onderwijs)? En in hoeverre past de werkwijze bij ‘jullie manieren’?
Besluiten zullen altijd moeten worden genomen en niet alle belangen zullen kunnen worden gediend, maar dit zal makkelijker gaan, wanneer een ontwerp in co-creatie is ontstaan en waarbij belangrijke spelers mede-architect zijn geweest.
Je zou wat mij betreft zomaar kunnen zeggen dat ‘veranderen begint met een goed ontwerp’… Mits je daar maar een paar stevige kanttekeningen bij plaatst, zoals:
- als we maar voor ogen houden, waarvoor we het doen en de vorm de functie blijft volgen..
- als het ontwerp maar niet door ‘..een tekenaar aan een tekentafel wordt bedacht..’
- als het ontwerp maar niet ‘..als een blauwdruk wordt uitgerold..’
- als we het ontwerp vooral maar niet beschouwen als ‘..een wondermiddel dat voor elke situatie gaat werken..’
