Vorige maand verscheen het boek 'decisions by design' van @Marjolijn de Graaf en Edwin de Graaf. Dit boek volgt een reeks van boeken in de stroming 'design thinking' waar ik de laatste tijd wat door geïntrigeerd ben. Ik noem boeken als 'Waardepropositie Ontwerp' en 'Business Model Generatie' van Alex Ostenwalder e.a. en het recente boek 'Ontwerp Betere Business' van Patrick van der Pijl e.a. In al deze boeken wordt op een creatieve en participatieve manier aan conceptontwikkeling gewerkt rondom veranderingsthema's. De gedachte is dat de beste ideeën en uitwerkingen in de huidige tijd en complexiteit niet meer bedacht kunnen worden achter een bureau, maar eerder in een interactief proces van en door de spelers zelf tot stand komen. Design Thinking zet daarmee ook de mythe van het creatieve genie met een briljant idee opzij en zorgt voor een meer structurele manier van werken, waarin een participatief proces van ontdekking in gang wordt gezet. In mijn praktijk werk ik met de ideeën van Design Thinking rondom dialoog in strategievorming en innovatie in de zorgsector. Ook hier gaat het om co-creatie en het meenemen van zowel intuïtie als redeneervermogen in een participatief proces met zoveel mogelijk betrokkenen door alle lagen van een organisatie (en zelfs met klanten en stakeholders).
Ook het nieuwe boek Decisions by Design wil antwoorden geven in processen van besluitvorming door hierin een soortgelijke participatieve aanpak te kiezen. En daar is heel veel voor te zeggen! Want er wordt wat tijd genomen (en ook verspeeld) in ingewikkelde overlegsituaties en moeizame en onheldere besluitvormingsprocessen in (de top van) menige organisatie. Soms worden in de huidige tijd te moeilijke vraagstukken op het bordje van het zelforganiserend team gedropt of worden besluiten uiteindelijk toch nog teveel in achterkamertjes of in van elkaar gescheiden delen van de organisatie genomen. En misschien nog wel vaker worden besluiten uitgesteld of zelfs helemaal niet genomen...
Er zijn wat mij betreft een aantal kanttekeningen te plaatsen bij het boek. Zo wordt het naar mijn idee nog niet zo goed helder voor welk type besluiten je deze 'methode' het beste en voor welk type besluiten je dit boek beter niet zou kunnen gebruiken. Het gebruikte model zelf staat nogal centraal in het boek en komt ook wel wat uit de lucht vallen in het begin van het boek, als zijnde de oplossing voor wel heel veel verschillende problemen. Want op welke vragen geeft juist deze methode nou precies antwoord? En bij welk type vraagstukken zit er twijfel over de methode, of is de manier waarop de methode wordt gepresenteerd toch ook niet toch een beetje 'Haarlemmer olie-achtig'? Een belangrijke vraag die mij bezig hield tijdens het lezen was: Is het nou een methode voor besluitvorming, zoals de schrijvers aangeven of is het toch meer een nieuw raamwerk voor fasering in het proces van besluitvorming en vooral ook een manier om bredere participatie van belanghebbenden te organiseren? Op zich allemaal heel nastrevenswaardig overigens. Daarnaast lijkt het me nog niet zo makkelijk om het model te hanteren in de praktijk, ondanks dat het eenvoudig lijkt. Binnen de vier kwadranten van het model zijn bijvoorbeeld nog heel wat verschillende werkvormen te gebruiken, die per besluitvormingsproces goed moeten worden afgewogen. Deze vragen stellen behoorlijke veranderkundige eisen aan de procesbegeleiding en dat is niet verkeerd, maar het boek suggereert wat mij betreft een wat al te pragmatische insteek hierin. Het is te hopen dat het model in de praktijk daardoor niet al te instrumenteel wordt opgepakt en dat daarmee met alle goede bedoelingen nieuwe vormen van 'poolse landdagen' ontstaan...
De gebruikte theorie over besluitvorming is relevant en bruikbaar, maar ook niet echt nieuw te noemen. De vraag ligt voor de hand waarin dit model verschilt van het veelgebruikte 3-fasen model of zogenoemde BOB-model (Beeldvorming, Oordeelsvorming, Besluitvorming). Want lijkt fase 2 'feiten delen' niet sterk op beeldvorming, en fase 4 is gewoon gelijk aan 'besluitvorming'. Kennelijk gaat het vooral over de fase van 'beeldvorming'. Het krachtige aan dit model vind ik de aparte aandacht voor fase 2 'reflectie' en fase 3 'nieuwe inzichten'. Beide fasen gaan namelijk over beeldvorming en ook over oordeelsvorming. Ik vind het heel herkenbaar dat in veel besluitvormingsprocessen er weinig reflectie en ruimte voor intuïtie aanwezig is en dat er veelal ook moeilijk een gezamenlijke stap wordt gezet naar nieuwe inzichten, alvorens tot besluiten te komen. Juist in deze twee fasen van besluitvorming zitten veel valkuilen. Mogelijk dat het model hierin haar diensten kan gaan bewijzen.
Kortom, wat mij betreft een prachtig vormgegeven en zeker ook nastrevenswaardig boek met toch ook wel wat inhoudelijke en veranderkundige kanttekeningen. Niettemin voldoende redenen om de aanpak maar eens te gaan uitproberen in de besluitvormingspraktijk.
Ook het nieuwe boek Decisions by Design wil antwoorden geven in processen van besluitvorming door hierin een soortgelijke participatieve aanpak te kiezen. En daar is heel veel voor te zeggen! Want er wordt wat tijd genomen (en ook verspeeld) in ingewikkelde overlegsituaties en moeizame en onheldere besluitvormingsprocessen in (de top van) menige organisatie. Soms worden in de huidige tijd te moeilijke vraagstukken op het bordje van het zelforganiserend team gedropt of worden besluiten uiteindelijk toch nog teveel in achterkamertjes of in van elkaar gescheiden delen van de organisatie genomen. En misschien nog wel vaker worden besluiten uitgesteld of zelfs helemaal niet genomen...
Er zijn wat mij betreft een aantal kanttekeningen te plaatsen bij het boek. Zo wordt het naar mijn idee nog niet zo goed helder voor welk type besluiten je deze 'methode' het beste en voor welk type besluiten je dit boek beter niet zou kunnen gebruiken. Het gebruikte model zelf staat nogal centraal in het boek en komt ook wel wat uit de lucht vallen in het begin van het boek, als zijnde de oplossing voor wel heel veel verschillende problemen. Want op welke vragen geeft juist deze methode nou precies antwoord? En bij welk type vraagstukken zit er twijfel over de methode, of is de manier waarop de methode wordt gepresenteerd toch ook niet toch een beetje 'Haarlemmer olie-achtig'? Een belangrijke vraag die mij bezig hield tijdens het lezen was: Is het nou een methode voor besluitvorming, zoals de schrijvers aangeven of is het toch meer een nieuw raamwerk voor fasering in het proces van besluitvorming en vooral ook een manier om bredere participatie van belanghebbenden te organiseren? Op zich allemaal heel nastrevenswaardig overigens. Daarnaast lijkt het me nog niet zo makkelijk om het model te hanteren in de praktijk, ondanks dat het eenvoudig lijkt. Binnen de vier kwadranten van het model zijn bijvoorbeeld nog heel wat verschillende werkvormen te gebruiken, die per besluitvormingsproces goed moeten worden afgewogen. Deze vragen stellen behoorlijke veranderkundige eisen aan de procesbegeleiding en dat is niet verkeerd, maar het boek suggereert wat mij betreft een wat al te pragmatische insteek hierin. Het is te hopen dat het model in de praktijk daardoor niet al te instrumenteel wordt opgepakt en dat daarmee met alle goede bedoelingen nieuwe vormen van 'poolse landdagen' ontstaan...
De gebruikte theorie over besluitvorming is relevant en bruikbaar, maar ook niet echt nieuw te noemen. De vraag ligt voor de hand waarin dit model verschilt van het veelgebruikte 3-fasen model of zogenoemde BOB-model (Beeldvorming, Oordeelsvorming, Besluitvorming). Want lijkt fase 2 'feiten delen' niet sterk op beeldvorming, en fase 4 is gewoon gelijk aan 'besluitvorming'. Kennelijk gaat het vooral over de fase van 'beeldvorming'. Het krachtige aan dit model vind ik de aparte aandacht voor fase 2 'reflectie' en fase 3 'nieuwe inzichten'. Beide fasen gaan namelijk over beeldvorming en ook over oordeelsvorming. Ik vind het heel herkenbaar dat in veel besluitvormingsprocessen er weinig reflectie en ruimte voor intuïtie aanwezig is en dat er veelal ook moeilijk een gezamenlijke stap wordt gezet naar nieuwe inzichten, alvorens tot besluiten te komen. Juist in deze twee fasen van besluitvorming zitten veel valkuilen. Mogelijk dat het model hierin haar diensten kan gaan bewijzen.
Kortom, wat mij betreft een prachtig vormgegeven en zeker ook nastrevenswaardig boek met toch ook wel wat inhoudelijke en veranderkundige kanttekeningen. Niettemin voldoende redenen om de aanpak maar eens te gaan uitproberen in de besluitvormingspraktijk.
